Teatr im. Andreasa Gryphiusa

adres: 67-200 Głogów, Rynek 8
tel. +48 791 276 033, +48 76 833 65 74
e-mail: michal.wnuk@mok.glogow.pl, dyrektor@mok.glogow.pl, sekretariat@mok.glogow.pl
www.mok.glogow.pl/teatr
c/o Miejski Ośrodek Kultury

data rozpoczęcia działalności: 22 listopada 2019

status organizacyjny: dział miejskiej instytucji kultury
budżet roczny 2021:
liczba scen:

czytania, wykłady, itp:

Początkowo przedstawienia wystawiano w nowo wybudowanym budynku „Schmetterhausu”, wzniesionym w 1775 wedle projektu Carla von Machuiego we wschodniej części rynku, nieopodal ratusza. Ów piętrowy budynek powstał na miejscu dawnych ław rzeźniczych, które spłonęły w 1758 roku. Projekt von Machuiego przewidywał wzniesienie dwukondygnacyjnej budowli założonej na rzucie prostokąta (12,75 m x 45,40 m). Na całym parterze mieściły się kramy mięsne, natomiast piętro podzielono na dwie sale – mniejszą i większą – przeznaczone na uroczystości mieszczańskie. Pracami budowlanymi nie kierował autor projektu, ale budowniczy Paul Ertel. Jedyną ozdobą tego skromnego budynku było stiukowe godło Głogowa wykonane przez malarza Löfflera i rzeźbiarza Jesgerskyego. Już po niespełna dwudziestu latach działalności okazało się jednak, że w budynku koniecznie należy przeprowadzić remont, bowiem zbyt wydłużony rzut całości sprawił, iż groziła zawaleniem więźba dachowa.
Projekt przebudowy gmachu zaproponował wówczas – pełniący funkcję Landbaumeistra – Valentin Christian Schultze, późniejszy wykładowca działającej od 1804 roku we Wrocławiu Królewskiej Szkoły Sztuki, Budownictwa i Rzemiosła[3].

Warto zwrócić uwagę, że zaproponowany przez Schultzego projekt modernizacji nie dotyczył jedynie remontu, ale przewidywał powiększenie budynku o jedną kondygnację. Wprawdzie była to niska kondygnacja mezzanino, jednak umożliwiała wyodrębnienie sporej sali, w której architekt zaplanował odrębną scenę i widownię.

Po uzyskaniu aprobaty dla swojego projektu ze strony władz miejskich i co ważniejsze – rządowych (11 stycznia 1799), Schultze przystąpił do prac. Podstawowy rzut budowli nie uległ zmianie. Poprzez nadbudowanie piętra została zmieniona proporcja bryły, co nadało budowli bardziej monumentalny charakter. Jednakże ta nadbudowa wymagała wzmocnienia konstrukcji budynku w części środkowej. Problem ten Schultze rozwiązał wręcz po mistrzowsku. Mury obwodowe zostały wzmocnione przez cztery masywne filary. Najpewniej to rozwiązanie, zabezpieczające stabilność całego budynku, zaważyło na sposobie rozwiązania fasady. Zgodnie bowiem z założeniami Schultzego fasadę stanowiła dłuższa, wschodnia, trzynastoosiowa elewacja z umieszczonym centralnie trzyosiowym portalem, któremu odpowiadają, rozmieszczone symetrycznie po obu stronach, pozorne ryzality. Portal wyznaczają dwa potężne filary wspierające belkowanie, które wznosi się ponad linię dachu. Między filarami zaprojektowana została ogromna nisza, zamknięta wielką konchą ozdobioną rozetami. Szerokość niszy dzielą dwie, pozbawione baz, gładkie toskańskie kolumny, na których opiera się pozioma belka, stanowiąca wsparcie dla wykonanego przez rzeźbiarza Michaelisa popiersia głogowskiego poety i dramatopisarza Andreasa Gryphiusa.

W głębi niszy, powyżej wejścia do budynku, biegnie fryz ze scenami figuralnymi. Tematyka fryzu nawiązuje – podobnie jak popiersie – do funkcji teatralnej budynku. Fryz przedstawiający 37 postaci tworzących grupy, które otaczają z dwóch stron umieszczoną w centrum, tronującą Atenę. Niektóre postaci wyposażone zostały w instrumenty muzyczne (trąbki, tambury, flety), inne wykonują taneczne ruchy, jeszcze inne składają ofiarę na ołtarzu.

Pendant do tak opracowanego portalu stanowią pozorne ryzality z wykreśloną w tynku arkadą, w której ponad oknem zakomponowana została płycina przedstawiająca ustawione antytetycznie sfinksy.

Założony na rzucie prostokąta budynek usytuowany we wschodniej części głogowskiego rynku, zwrócony w jego stronę dłuższym bokiem, tworzył rodzaj zamknięcia. Ściśle kubiczny kształt budowli o matematycznie wyważonych proporcjach i jeden wielki, czterospadowy dach, sprowadzony również do czystej stereometrycznej niemal figury – nie ujawniały w zasadzie wnętrza.

Budowla bowiem wprawdzie horyzontalnie dzieliła się na trzy części: boniowany cokół, w którym przewidziano kramy rzeźnickie, piano nobile wyznaczone przez prostokątne okna z gzymsowym naczółkiem wzbogaconym girlandami, gdzie mieściła się sala redutowa, oraz teatralne mezzanino – to jednak otrzymała program znamienny dla budowli teatralnych.

Trzeba jednak pamiętać, że choć masywna struktura osłaniająca wnętrze w swoim charakterze pokrewna była dziełom architektów francuskich z kręgu Boullé-Ledoux, a przy tym bardzo przypominała wzniesiony kilka lat później w oparciu o projekt Friedricha Gilly’ego budynek teatru poznańskiego (1802–1804), to realizacja głogowska nie posiadała odpowiednio nowocześnie urządzonego wnętrza teatru.

Stosunkowo niską przestrzeń w III kondygnacji przewidzianą na teatr architekt podzielił na trzy części, z których najobszerniejszą stanowiła widownia w kształcie znacznie wydłużonej litery „U”. Widownię wyznaczały parterowe loże ulokowane po sześć z każdej strony i – znacznie szerszy – balkon vis à vis sceny. Amfiteatralny balkon wyposażony został w rzędy krzeseł. Połączona z widownią przez portal scena zajmowała wraz z niewielkim zasceniem ⅓ całej powierzchni. Pozostałą część tej kondygnacji zajęły schody i sklepy. Brak było pomieszczeń przeznaczonych na garderoby i foyer.

Budynek przetrwał w tej formie do roku 1839, kiedy został usunięty strop między piętrem i mezzanino. Ponadto – w związku ze zmianą przepisów budowlanych – koniecznym się stało zaopatrzenie budowli w dodatkowe schody, które zostały ulokowane przed portalem głównym, pozbawiając go tym samym pierwotnej monumentalności.

O wiele większym przeobrażeniom budynek uległ podczas kolejnego remontu w roku 1928. Przeprowadzona wówczas modernizacja została dokładnie opatrzona rysunkami miejskiego radcy budowlanego Griesingera, w „Deutsche Bauzeitung”[4]. Widownia, co prawda, dalej pozostała w tym samym kształcie litery „U”, jednak drewniane loże zastąpił balkon o konstrukcji wykonanej z żelbetu. Budynek został również poszerzony od strony zachodniej. Zlikwidowano także ostatecznie działające do tej pory w budynku sklepy rzeźnicze.
Ta gruntowna modernizacja umożliwiła zorganizowanie w budynku nie tylko stosunkowo nowoczesnej widowni oraz usprawnienie sceny, ale stworzyła również podstawy dla urządzenia całego kompleksu pomieszczeń, które były nieodzowne dla odwiedzających teatr (westybul, foyer, garderoby etc.). Co więcej, przywrócono budowli jej monumentalny charakter, likwidując schody frontowe. Wszystko to sprawiło, że pozostający dzisiaj w stanie ruiny budynek dawnego Teatru Miejskiego w Głogowie jest w zasadzie jedyną budowlą z przełomu XVIII i XIX wieku, której wygląd nie uległ zasadniczym modyfikacjom.


Budowę Teatru Miejskiego rozpoczęto w 1799 roku. Powstał on na miejscu średniowiecznych ław mięsnych. Projektantem budynku został Krzysztof Walentyn Schultze. Zaprojektował teatr w stylu wczesnoklasycystycznym. Najokazalej prezentowała się wschodnia ściana, a w niej bogato zdobiony ryzalit. Znajdujące się w nim dwie doryckie kolumny, wyznaczały trzy osie ryzalitu. W 1863 roku umieszczono w niszy nad kolumnami popiersie Andreasa Gryphiusa. Teatr przechodził kilka przeobrażeń. Pierwsze miało miejsce w 1840 roku, kiedy to przebudowano wnętrze, łącząc dwie kondygnacje, w wyniku czego powstało wysokie, funkcjonalne pomieszczenie widowni. W marcu 1843 roku w teatrze koncertował Franciszek Liszt. Grał na specjalnie skonstruowanym przez głogowianina fortepianie z podwójnym dnem. Przebudowa teatru w 1926 roku zlikwidowała zewnętrzne schody, powstałe w połowie XIX wieku, przywracając przy tym pierwotny kształt pierzei. Podczas modernizacji wnętrz zamontowano scenę obrotową. Przebudowę unowocześnionego obiektu zakończono w 1928 roku. W 1945 roku teatr uległ zniszczeniu.

W 2017 roku ruszyła odbudowa teatru. Teatr otwarto 22 listopada 2019.

kierownik: Michał Wnuk